Zehirli Ok

Ayeti Kerimede buyuruluyor ki:
Ey inananlar! Zandan çok sakının [Nokta] Zira zanların bir kısmı günahtır [Nokta] Birbirinizin gizli şeylerinizi araştırmayın, biriniz diğerinizi arkasından çekiştirmesin [Nokta] Biriniz ölmüş kardeşinin etini yemeyi sever mi? İşte bundan iğrendiniz [Nokta] O halde Allah’tan korkun, şüphesiz Allah tevbeyi çok kabul eden, çok esirgeyendir [Nokta] (Hucurat:12)

Bu ayetin ihtarı ve ikazı gösteriyor ki, İnsan hüsnü zanna memurdur. Yani gördüğü ve karşılaştığı olay ve durumları hayra yormalı. Güzel düşünüp güzel görmeli ve bu nazar ve niyetle herkesi kendisinden üstün bilmelidir. Hüsnü zan her cihetle bakarken hüsnü niyet ile bakmayı emrederken hüsnü zannın zıddı ise su-i zandır. Yani gördüğü ve karşılaştığı hal, tavır ve davranışları hayra yarmayıp yanlış ve hatalı bir mana verip şerre yormasıdır. Sadece zanna dayanan ve olumsuz olan su-i zan saikasıyla kendisinde bulunan su-i ahlakı başkalarına teşmil etmemelidir.Yani kendisinde olan kötü ahlakı sanki başkalarından da varmış gibi zanla hareket etmemelidir.Kendisinde gurur ve kibir olan kendisinde riya ve haset olan insan başkalarında da bunlar varmış gibi zanla hareket eder.Kendi su-i ahlakını başkalarında varmış gibi davranır.Samimi ve ihlaslı hareket eden yada cana yakın davranan bir insana karşı temkinli davranıp onları gizlice itham edip onların o hareketlerini yalancı, tasannu ve yapmacık olarak görür.Böyle gördüğü için başkalarındaki kemalatları göremez, hissedemez ve bilemez.Su-i zan sahibi kendisinde var olan şeyleri başkalarında görebiliyorsa yada fark edebiliyorsa kendisinde o şeyler olduğu içindir.Etrafındaki veya geçmişteki büyük insanların yaptığı bazı hareketlerin ne maksatla yapılıp yada söylendiği bilmediği hallerini beğenmez ve sui izan eder..Onların geldikleri makamların haliyle davranışlarındaki acayip hallerine karşı zanla yaklaşırlar.Bu tavır abes hareketlerle zulmederler.

Su-i izan öyle tesirli bir zehirdir ki maddi ve manevi hayatımızı, kalbi ve ruhi hayatımızı ve itikadi ve imani hayatımızı zehirler.

Su-i izan öyle bir hastalıktır ki, insanın niyet ve nazarını tağyir eder,güzel manaları çirkine,hayırları şerre tebdil eder.Su-i zan ile sahibini hikmet ve hakikatten uzaklaştırır..Her gördüğünü hayra değil hep şüpheye ve şerre yorar.Yapılan harekatları abes görür.İnsanların doğal ve zararsız davranışlarına ve hayatlarına hep şüpheyle bakar.

Sui zan temelsiz ve mesnetsiz olduğu için hiçbir hakikat altyapısı yoktur. Gerçeklik alt yapısı olmadığı için hükmü zulümdür. Deneme yanılma zannetme öyle düşünme vb gibi şeylere isnat ettiği için hükmü merduddur.

Sui zan ,hüsnü zannın zıddı olduğu için hep siyah bir gözlük ile bakmak gibidir.Her şeye olumsuzluk cihetiyle bakmak olduğu için onda kemalata ve hayra gidecek bir yol yoktur.Bu bakış ve düşünüş ile insan hep şerre ve menfi düşünceye kayar.

Sui zan insanı hep olumsuz düşünceye sevk ettiği için insandaki iyimserlik halini öldürür..Hüsnü zanla bir olaya yada işe bakamaz.O olumsuz görünen yada eksik iletişim yada algılama sonucu meydana gelen yanlış anlaşılmaların neticesi hayra yorulmaz..Çünkü o olaya hüsnü zan ile bakılmayınca “şöyle dedi biliyorum:Ben yanılmam ve kesin biliyorum.zannıyla hareket edeceği için su-i zanna düşecektir. O olayda hüsnü zanla düşünüp belki muhatabım şöyle demek istedi ben yanlış anladım demeyecek.Bu hata yüzünden hakikatin ortaya çıkmasına mani olmuş olacak.

Su-i zan hastalığı artıkça sahibini tenkit hastalığına sevk edecektir.Her şeyi ve herkesi tenkite başlayacaktır.Onların bütün iş ve hareketlerini kötü zanla yorumlayıp onları tenkit edecek.Hatta tenkitte ileri giderek onları eleştirme ve gıybete kadar götürecektir.Belki bir zaman sonra ise Ayetin tehlikeli gördüğü günaha götüren zanlara girecek.Kalple yapılan gıybetler dile çıkacak.İftirayla süslenecek sahibinin amelini yakacaktır.

Su-i zan hastalığından korunmanın en güzel yolu güzel düşünmek güzel görmektirÇirkinliklere ve su-i zanna sevk edecek şeylere gözünü kapamaktır.Böyle yapıldığı zaman güzel manzaralar ile göz ,kalp ve akıl meşgul olacak kendi ayıp ve kusurlarını görüp başkalarının kini ise görmeyecek,kendi hatalarını ve kusurlarını bilecek başkalarının kusurları için sui zan dürbünlerini kullanmayacaktır.Hüsnü zan dürbünleriyle güzel şeylere bakacak.Su-i zan ile kalbini ve aklını kirletip meşgul etmemiş olacaktır.Su-i zannın zıddı olan hüsnü zannı “Bediüzzaman Hazretleri ne güzel özetlemiş.Güzel düşünen güzel görür.Güzel gören ise hayatından lezzet alır.Rabbim kalbini sui zan çöplüklerine çeviren kullarından eylemesin.Dili bırakıp kalp ile su-i zan gıybeti yapanlardan eylemesin.Zira kalbin su-i zannı dilin gıybeti kadar kötüdür.