Zehirli Ok

İnsanı canlandıran, coşku, mutluluk ve öz güven gibi iyi hissetme duyguları veren 'koku'nun ve dolayısıyla ten uyumunun eş seçiminde de etkili olduğu çok eskilerden beri bilinen bir gerçek Koku ve seks arasındaki ilişkiyi inceleyen uzmanlara göre parfüm kullanımı çekiciliği artırıyor. Ayrıca yumurtlama dönemindeki kadınların erkeklere çok daha çekici geldiği de oldukça yaygın bir gözlem.

International Hospital Kulak Burun Boğaz Uzmanı Doçent Doktor Erhun Şerbetçi, kokuyla ilgili merak ettiğiniz soruları yanıtladı.

Koku duyumuz aşık olacağımız kişiyi seçerken gerçekten bu kadar etkili mi?

- Her insan genetik olarak belirlenmiş ve sadece kendine ait bir koku taşıyor. Canlıların vücutları arasında adeta bir koku haberleşmesi mevcut. Bu vücutlardan salgılanan ve 'feromon' denilen maddeler aracılığıyla oluyor. Her canlı türünün kendi feromonu ayrıdır ve sadece kendi türünü etkiler. Feromonlar, burundan havayla beraber alınarak özel bir sinirle beyne iletiliyor. Bu uyarılar, kişinin ruh halini ve davranış şekillerini etkileyebiliyor. Bunun nasıl olduğu hala tam olarak anlaşılabilmiş değildir. Günümüz insanının üzerindeki etkileri de henüz kesin olarak saptanabilmiş değil, ama örneğin yumurtlama dönemindeki kadınların erkeklere daha çekici geldiği yaygın bir gözlem. Sevgililerin sarılmalarına da Türkçe'de 'koklaşmak' diyoruz. Ayrıca ten uyuşmazlığı bahane edilerek yapılan ayrılıklar da sıkça olabiliyor. Nasıl açıklanırsa açıklansın, koku uyumunun çiftleri birbirine yaklaştırdığı, uyum ve mutluluk halini arttırdığı bir gerçek. Bu yüzden her iki tarafında güzel ve etkileyici bulacağı bir koku bulmak koku endüstrisinin bitmez tükenmez arayışını oluşturuyor.

Koku ve ten uyumu

Koku duyusunun cinsellikle ilişkisi var mı?

- Araştırıcılar, koku ile seks arasındaki ilişkiyi çalışırlarken 'feromon' adını verdikleri bir maddeyi buldular. Bu kelimenin kökeni eski Yunanca'da 'ferein: geçirmek, aktarmak' ve 'hormon: heyecan' kelimelerinden geliyor. Feromonlar, salgılandığı aynı türün canlılarını etkilemekte ve çoğu canlı da burun boşluğu orta bölmesindeki bir yerden algılanılarak beyine iletiliyor. Bazı araştırmacılar, burun içerisindeki bu bölgeyi '6. duyu' olarak tanımlıyorlar. Bununla birlikte bu bölgenin işlevleri hala kesin olarak anlaşılamadı. Kraliçe arıdan tutun, yengeçlere varıncaya kadar çok değişik canlı türünün feromon salgılayarak kendi bölgelerini işaretledikleri düşünülüyor. Feromonların insan davranışları üzerine olan etkileri incelendiğinde de ilginç sonuçlar çıktı. Örneğin; bir çalışmada yatılı kız okullarında kalanların adet zamanlarının aynı günlerde olduğu saptandı. Eş seçiminde koku ve ten uyumunun önemi çok eskilerden beri konuşulmaktadır. Parfüm kullanımının çekiciliği arttırdığı herkesçe biliniyor. Sadece ABD'de ünlü bir parfümün yıllık cirosu 6 milyar dolar.

İnsan kaç farklı koku alabiliyor?

- İnsanlar, 10 bin farklı kokuyu alabiliyorlar. Bunu her biri ayrı bir gen tarafından belirlenmiş, bin farklı protein yapısında reseptör aracılığı ile yapıyorlar.

Kokuları nasıl ayırt ederiz?

- Koku beyindeki koku merkezine ulaştığında, beyin daha önceki deneyimlerle belirlenmiş olan şifreleri çözerek kokuyu tanımamızı sağlıyor.

Kokuya duyarlı kadın

Koku duyusunu etkileyen etkenler nelerdir?

- Koku duyusunu etkileyen başlıca etkenlerden birisi; yaş ve diğeri cinsiyet. Çalışmalara göre 60 yaş üzerinde koku duyusu azalmaya başlıyor. Kadınlarda koku duyusu erkeklere göre daha keskin.

Kokudan sizce hangi durumlarda yararlanabiliriz?

- Koku ile ilgili çalışmaların en karışık ve heyecan verici kısmı davranış ve duygular üzerine olan etkileri ya da bunun tam tersi olarak duygulanmalar sırasında koku duyumunun etkilenmesi üzerinedir. Araştırmacılar matematik problemleri çözmekte olan gruplar üzerinde çalışmışlar. Lavanta kokusu verilen grup, daha sakin ve hızlı bir şekilde, daha az hata ile problemleri çözmüşler. Uykusuzluk sorunu olan yaşlılarda da lavanta kokusu verilenler, uyku hapı alanlardan daha erken uykuya dalmış ve daha uzun uyumuşlar.