Zehirli Ok

İhyayı şerhedeni görmediğim gibi, onun o güzel siyakım izah etmeye kalkışanı da görmedim. Sadece Gazalînin hayatında İhyaya, yapılan itirazlara cevap olarak kendi kaleminden çıkan el-İmlâ an'il-İhyâ adlı küçük bir risalesini gördüm.

H. 751 senelerinde hadîs hafızı İmam Zeyneddin Ebü'1-Fadl Abdurrahim b. Hüseyin el-Irâkî, İhya hadîslerini iki kitap halinde derleyip tedkik etti. Onlardan biri birkaç cilt tutan büyük bir ki­taptır. Fakat İhyanın bir kısım hadîslerinin durumunu bu kitapta açığa kavuşturamadığı için, li. 760 senesinde daha önce duru­muna vâkıf olmadığı hadîslerin birçoğunu bulup tedkik etmiştir. Bunun üzerine sözü edilen kitabını kısaltıp bir cilt halinde yazdı. Kitabına el-Muğnî an Haml'il-Esfar ismini verdi.

Bu kitabında Irâkî şu hususlara dikkat çekmiştir:

1. Hadîsin geliş yolu
2. Hadîsi rivayet eden sahâbî ve râvîsi
3. Rivayetin sıhhati
4. Rivayetin zayıflığı
5. Birkaç kere tekrar edilen hadîsi bir defa zikretmekle ye­tinmiştir. Eğer tekrar ederse, mutlak bir sebebe binaen tekrar etmiştir.

Irâkî'den sonra talebesi meşhur muhaddis Şihabeddin İbn Hacer el-Askalânî hocasının gözünden kaçan hadîsleri tedkik ede­rek bir cilt içinde toplamıştır.

Hanefî ulemasından Kasım b. Kutlubağa da Tuhfet-ul-Ehyâ ftma Fâte min Tahrîci Ehâdîsi İhyâ adlı bir eser yazıp İhyâ'daki hadîslerin kaynaklarını göstermiştir.

İbn Subkî'nin Tabakât'nın sonunda İhyanın itiraz edilen ha­dîslerinin tedkikine dair bir bahis vardır.